Frankowicze – TSUE 2023 – jaki był ten rok?

Rok 2023 był bardzo intensywny dla frankowiczów z Lublina i całej Polski. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kilkakrotnie orzekał w sprawach frankowych, co budziło wielkie emocje zarówno po stronie kredytobiorców, jak i wśród bankowców. Jakie decyzje ważne dla kredytobiorców frankowych zapadły w mijającym roku?

Kwestia rozpatrywana przez TSUE dotyczyła sytuacji, w której małżonkowie zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą. 65% całkowitej kwoty kredytu zostało wykorzystane na cele konsumpcyjne, natomiast pozostałe 35% zostało przeznaczone na spłatę zobowiązań związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną wyłącznie przez jednego z frankowiczów.  Do tej pory przyjmowano, że w sprawach dotyczących umów o podwójnym celu kluczowym kryterium uzasadniającym ochronę konsumencką było określenie „marginalnego charakteru” działalności gospodarczej w kontekście danej umowy. W orzeczeniu TSUE z dnia 8 czerwca w sprawie C-570/21 wprowadzono istotne zmiany w zakresie ochrony konsumenckiej frankowiczów. Nowe kryterium „brak dominacji” zostało rozszerzone, co wpływa na sytuacje, w których można korzystać z ochrony konsumenckiej. Nawet osoba częściowo działająca w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej może być uznana za konsumenta. Stanie się tak w momencie, w którym cel gospodarczy lub zawodowy jest uznawany za niedominujący. To podejście wprowadza dodatkową elastyczność w określaniu zakresu ochrony konsumenckiej, uwzględniając specyfikę poszczególnych przypadków.

W kwestii bezumownego korzystania z kapitału Rzecznik Generalny TSUE wydał w lutym 2023 r. opinię, zakładającą brak roszczeń banków w tej sprawie. Równocześnie zaznaczył, że kredytobiorcy frankowi mogą żądać dodatkowych opłat od banków. Eksperci przewidywali, że wyrok TSUE w sprawie o sygn. C-520/21 potwierdzi wcześniejsze stanowisko Rzecznika Generalnego. Prognoza ta się sprawdziła, gdyż Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ponownie poparł frankowiczów! Co postanowił TSUE, rozstrzygając sprawę dotyczącą bezpodstawnego korzystania z kapitału? Otóż w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej z powodu obecności w niej klauzul abuzywnych, bankowi przysługuje jedynie zwrot kapitału wraz z odsetkami od daty, w której konsument został wezwany do ich zwrotu. Natomiast frankowicz oprócz zwrotu faktycznie zapłaconej sumy na rzecz banku wraz z odsetkami za opóźnienie, ma prawo żądać naprawienia wszelkich szkód poniesionych w wyniku nieuczciwego postępowania ze strony kredytodawcy.

W czerwcu tego roku TSUE orzekł również w sprawie o sygnaturze C-287/22. Dotyczyła ona możliwości zawieszenia spłaty rat kredytu zaciągniętego przez klientów w Getin Banku aż do czasu wydania prawomocnego wyroku unieważniającego umowę. Chociaż sprawa ta dotyczy konkretnych kredytobiorców frankowych i została wszczęta przed ogłoszeniem decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego o rozpoczęciu przymusowej restrukturyzacji Getin Banku, ma ona szerszy kontekst. Wyrok TSUE miał na celu ujednolicenie orzecznictwa polskich sądów w kwestii zapewnienia frankowiczom zabezpieczenia roszczeń, obejmując wszystkich kredytobiorców posiadających kredyt hipoteczny. 15.06.2023 r. TSUE potwierdził prawo frankowiczów do składania wniosków do sądu o zabezpieczenie w postaci zawieszenia spłaty rat kredytu w trakcie procesu. Zgodnie z wyrokiem zastosowanie takiego środka tymczasowego może być konieczne dla skuteczności przyszłego orzeczenia stwierdzającego nieważność umowy kredytu. Istotne jest, że według Trybunału zabezpieczenie wydaje się być szczególnie istotne, gdy konsument dokonał wpłaty do banku przekraczającej kwotę pożyczoną jeszcze przed wszczęciem postępowania, ale nie stanowi to warunku koniecznego.

W sprawie C-139/22 TSUE rozstrzygnął kwestię skutków dodania nieuczciwego postanowienia umownego do rejestru klauzul abuzywnych prowadzonego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Trybunał stwierdził, że sąd krajowy może orzec, że warunek umowny jest nieuczciwy, jeśli jego treść jest zbieżna z klauzulą umieszczoną w rejestrze klauzul abuzywnych. Ponadto Trybunał potwierdził, że dyrektywa 93/13 ma na celu ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami ze strony banków. W związku z tym uznał za zasadne usunięcie nieuczciwego warunku umownego z umowy kredytowej, co może skutkować jej nieważnością. Według Trybunału Sprawiedliwości UE sąd krajowy nie może zachować w mocy nieuczciwego zapisu, gdyż pozostawienie wyboru między uczciwym a nieuczciwym warunkiem może skłonić niektórych konsumentów do zawarcia umowy opartej na nieuczciwej klauzuli umownej.

Ponadto Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreślił istotę pojęcia „konsumenta”, które jest określone w dyrektywie 93/13. Zgodnie z nią banki nie mają uprawnienia do różnicowania kredytobiorców ze względu na ich indywidualne cechy, wiedzę ekonomiczną z zakresu oferowanych usług i produktów bankowych czy doświadczenie życiowe konsumenta. TSUE jednoznacznie zaznaczył, że bank jest zobowiązany do zapewnienia równego obowiązku informacyjnego dla każdego kredytobiorcy, zarówno pod względem przekazywanych informacji, jak i sposobu ich klarownego i zrozumiałego przekazywania.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-140/22 orzekł, że konsument nie jest zobowiązany składać oświadczenia o skutkach i konsekwencjach nieważności umowy. W wyroku TSUE podkreślono, że inne stanowisko byłoby sprzeczne z Dyrektywą 93/13. W związku z tym początek biegu terminu przedawnienia roszczeń oraz naliczania odsetek nie może być uzależniony od złożenia przez konsumenta oświadczenia o skutkach nieważności umowy. Ponadto Trybunał ponownie rozważył kwestię rozliczeń między frankowiczami a bankiem po stwierdzeniu nieważności umowy kredytowej. TSUE kolejny raz podkreślił, że bank nie ma prawa skierować dodatkowych roszczeń w stronę kredytobiorców frankowych po ustaniu ważności umowy kredytowej.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydając orzeczenie w sprawie C-28/22, jednoznacznie wskazał, że termin, od którego zaczyna się naliczanie okresu przedawnienia roszczeń banków, nie może być uzależniony od trwałej bezskuteczności umowy. W ramach tego orzeczenia Trybunał podkreślił także, że banki nie mają prawa powoływać się na zarzut zatrzymania, zwłaszcza jeżeli taki zarzut prowadziłby do utraty przez konsumentów odsetek ustawowych za opóźnienie. Do tej pory banki korzystając z tego zarzutu, przyczyniały się do utrudnienia procesu rozliczeń między bankiem a frankowiczami po stwierdzeniu nieważności umowy kredytowej.

Podsumowując, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swoich orzeczeniach dotyczących kredytów frankowych w 2023 roku, utrzymał swoją prokonsnumecką linie i stanął po stronie kredytobiorców posiadających kredyt indeksowany lub denominowany do franka szwajcarskiego. To może skłonić wahających się konsumentów do podjęcia decyzji o wniesieniu sprawy sądowej przeciwko bankowi. Pierwszym krokiem jest znalezienie profesjonalnej kancelarii frankowej, która reprezentuje kredytobiorców w sporach z bankami. Wyroki TSUE oraz autentyczne historie frankowiczów ilustrują, że skorzystanie z drogi sądowej może przynieść kredytobiorcom większe korzyści niż akceptowanie ugody proponowanej przez bank. Jeśli potrzebujesz porady, skonsultuj się z ekspertami z Kancelarii Radców Prawnych Nowak i Wspólnicy z Lublina, którzy udzielą Ci szczegółowych informacji na temat potencjalnych zysków.