Ustawa frankowa 2025 – opinia radcy prawnego Piotra Nowaka na temat kluczowych zmian

Opublikowane założenia projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach dotyczących kredytów powiązanych z walutą obcą, tzw. kredytów frankowych stanowią istotny i w mojej ocenie pozytywny krok zmierzający do przyspieszenia rozpoznania spraw konsumentów.

Pozytywnie odnieść należy się w szczególności do automatycznego wstrzymania płatności dalszych rat w chwili powstania stanu zawisłości sporu między konsumentem a bankiem. W przeważającej większości przypadku pozwoli uniknąć to dalszego nadpłacania kapitału udostępnionego kredytobiorcom i równocześnie odciąży to sędziów rozpoznających sprawy. Równocześnie stan ten upraszcza temat rozliczenia się konsumenta po uznaniu umowy za nieważną, co dzieje się obecnie w 99% przypadków.

Z perspektywy praktyki pozytywnie odbieram możliwość dopuszczenia przesłuchania stron na piśmie. Rozwiązanie to w połączeniu ze zwiększeniem możliwości wydawania orzeczeń na posiedzeniu niejawnym pozwoli na znaczące przyspieszenie rozpoznania sprawy i zagwarantuje prawo do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Z tego samego względu pozytywnie odnieść należy się także do zwiększenia uprawnień referendarzy sądowych.

Zastanowienia wymaga rozwiązanie przewidujące nadawanie z urzędu klauzuli wykonalności wyrokom wydanym w pierwszej instancji. Naturalnie możliwość odzyskania środków jest istotna z punktu widzenia interesów konsumenta pokrzywdzonego poprzez zastosowanie niedozwolonych postanowień umownych, jednakże w mojej ocenie głównym celem kredytobiorcy jest uwolnienie się od nieuczciwego zobowiązania umownego i co z tym związane – zwolnienie zabezpieczenia hipotecznego, które ciąży nierzadko dłużej niż sam wymiar finansowy kwestionowanej umowy.

Moje wątpliwości budzi jednakże planowane wprowadzenie możliwości automatyzacji wzajemnego rozliczenia roszczeń pomiędzy stronami w jednym postępowaniu, m.in. poprzez zniesienie terminu zawitego na złożenie zarzutu potrącenia. Próbę takiego skrótowego rozliczenia mieliśmy poprzez wykreowania teorii salda – która została ostatecznie zakwestionowana przez TSUE i Sąd Najwyższy.

Po pierwsze istnieje ryzyko, że bank będzie w ten sposób starał się sanować własną dotychczasową bierność w dochodzeniu roszczenia o zwrot kapitału i tym samym omijać negatywne skutki upływu terminu przedawnienia swojego roszczenia, dodajmy terminu trzyletniego, który rozpoczyna bieg od momentu złożenia reklamacji przez konsumenta. W sądach pojawiły się już wyroki, w których upływ terminu przedawnienia skutkował oddaleniem roszczenia banku o zwrot kapitału.

Po wtóre rozliczenie stron wymaga dokładnego wyliczenia wzajemnych roszczeń na dany dzień przy uwzględnieniu roszczeń odsetkowych, pobranych opłat dodatkowych, a nawet ubezpieczeń. Sąd orzekający nie ma instrumentów umożliwiających takie rozliczenie, a biorąc pod uwagę obciążenie sędziów orzeczników, obowiązek ten i tak będzie scedowany na pełnomocników lub biegłego – a to nie przyspieszy postępowania.

Obecna praktyka rozliczenia stron po prawomocnym zakończeniu sprawy frankowej, z uwagi na naliczanie odsetek ustawowych za opóźnienie na rzecz konsumenta przebiega sprawnie, dlatego nie jestem przekonany, czy takie rozwiązanie powinno być wprowadzone.

Reasumując wskażę jednak, że jako praktyk zaangażowany w sprawy konsumentów – kredytobiorców jestem zwolennikiem każdego rozwiązania systemowego pozwalającego na usprawnienie postępowania i uniknięcie jego przewlekłości.