Frankowicze – jak TSUE i SN orzekały w ich sprawach

Frankowicze usłyszeli już naprawdę wiele korzystnych wyroków wydanych przez TSUE wspartych później prokonsumenckim orzecznictwem krajowym. Mogłoby się wydawać, że w 2024 roku najistotniejsze kwestie dotyczące kredytów frankowych zostały już przesądzone. Obecnie 98% kredytobiorców uzyskuje korzystne dla siebie rozstrzygnięcia w postaci uznania ich wadliwych umów kredytowych za nieważne. Korzystne wyroki nie byłyby tak powszechne, gdyby nie orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Wyroki Trybunału w sprawach frankowych mają ogromne znaczenie dla ochrony konsumentów i ukształtowania praktyk bankowych dotyczących kredytów denominowanych lub indeksowanych do walut obcych.

Jednym z najbardziej przełomowych orzeczeń jest wyrok TSUE z 3 października 2019 roku w sprawie państwa Dziubak (C-260/18). Sprawa dotyczyła kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego, który zawierał klauzule przeliczeniowe uznane za abuzywne. TSUE potwierdził, że jeśli umowa zawiera nieuczciwe postanowienia dotyczące indeksacji do waluty obcej, sąd krajowy może uznać takie postanowienia za nieważne. W szczególności Trybunał stwierdził, że sądy krajowe nie mogą zastępować abuzywnych klauzul innymi przepisami prawa krajowego, chyba że usunięcie tych klauzul skutkowałoby nieważnością całej umowy, co mogłoby być niekorzystne dla konsumenta. Orzeczenie to otworzyło drogę dla tysięcy frankowiczów w Polsce do domagania się unieważnienia umów kredytowych.

Zanim TSUE pochylił się nad sprawami polskich frankowiczów, przed Trybunałem zapadł m.in. istotny wyrok w sprawie Kasler z 2014 roku (C-26/13). Dotyczył on kredytu hipotecznego we frankach szwajcarskich węgierskich kredytobiorców. Trybunał stwierdził, że nieuczciwe warunki umowy dotyczące kursu przeliczeniowego walut nie mogą być zastąpione przez sąd krajowy ogólnymi przepisami prawa cywilnego, jeśli klauzula dotycząca kursu walutowego uznana zostanie za abuzywną. Orzeczenie to miało bezpośredni wpływ na postrzeganie klauzul walutowych w kredytach hipotecznych w krajach UE. Podkreśliło obowiązek banków do rzetelnego informowania konsumentów o ryzyku walutowym.

Kolejne wyroki TSUE z 2023 roku w sprawach C-570/21 i C-520/21 wzmocniły ochronę konsumentów. Potwierdziły, że klauzule umów kredytowych dotyczące indeksacji do waluty obcej, które są niejasne lub wprowadzają w błąd, mogą zostać uznane za nieważne. W sprawie C-570/21 Trybunał zwrócił uwagę na konieczność rzetelnego informowania konsumentów o ryzyku walutowym oraz o realnych kosztach kredytu. W sprawie C-520/21 TSUE potwierdził, że frankowicze mogą dochodzić zwrotu wszystkich wpłat dokonanych na podstawie nieważnej umowy, bez dodatkowych kosztów czy odsetek.

Orzeczenia TSUE z 2024 roku w sprawach C-287/22, C-139/22 i C-140/22 dodatkowo umocniły prawa konsumentów. Zgodnie z nimi sądy krajowe nie mogą zastępować nieuczciwych klauzul przepisami krajowymi, jeśli miałoby to skutkować utrzymaniem umowy w mocy. Trybunał jasno wskazał, że wszelkie zmiany w umowach kredytowych muszą być dokonywane z pełnym poszanowaniem praw konsumentów. Z kolei banki nie mogą żądać dodatkowych opłat za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy. Wyroki te wyraźnie zaznaczyły, że unieważnienie umowy na skutek klauzul abuzywnych nie może prowadzić do obciążenia konsumenta dodatkowymi kosztami.

W sprawach C-28/22 i C-756/22, TSUE zajął się kwestiami związanymi z przedawnieniem roszczeń konsumentów wobec banków. Trybunał orzekł, że terminy przedawnienia nie mogą ograniczać praw konsumenta do skutecznego dochodzenia roszczeń wynikających z nieuczciwych warunków umownych. Wyroki te mają kluczowe znaczenie dla frankowiczów, gdyż umożliwiają im występowanie z roszczeniami nawet po upływie długiego czasu od zawarcia umowy kredytowej.

Wyrok w sprawie C-348/23 z 2024 roku potwierdził, że banki są zobowiązane do pełnej rekompensaty na rzecz konsumenta w przypadku unieważnienia umowy kredytowej z powodu nieuczciwych klauzul przeliczeniowych. TSUE podkreślił, że konsument nie jest zobowiązany do zwrotu bankowi korzyści wynikających z korzystania z kapitału po unieważnieniu umowy. Stanowi to dodatkowe wzmocnienie pozycji kredytobiorców w sporach z instytucjami finansowymi.

Orzecznictwo TSUE w sprawach frankowych konsekwentnie wzmacnia ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami banków. Zwłaszcza w kontekście nieprzejrzystych klauzul dotyczących przeliczania walut. Trybunał jednoznacznie opowiada się za prawami konsumentów do pełnego zwrotu wpłat i nieobciążania ich dodatkowymi kosztami wynikającymi z abuzywnych postanowień umownych.

Co istotne, w ślad za wyrokami TSUE pojawiły się korzystne orzeczenia Sądu Najwyższego, który potwierdził tezy obecne już w wyrokach Trybunału. W kluczowej dla ujednolicenia orzecznictwa uchwale z 25 kwietnia 2024 roku potwierdził zasady dotyczące:

• braku możliwości zastąpienia nieuczciwych warunków umownych innymi przepisami.
• rozliczenia według zasady dwóch kondykcji.
• Oznaczenia momentu, w którym rozpoczyna bieg trzyletni termin przedawnienia banku.

Dzięki ukształtowanemu orzecznictwu TSUE i Sądu Najwyższego kredytobiorcy frankowi mają coraz silniejsze narzędzia prawne do walki z nieuczciwymi praktykami banków. Warto jednak pamiętać, że każda sprawa wymaga indywidualnej analizy sądu. W sprawach związanych z kredytami frankowymi niezwykle ważne jest posiadanie wiedzy na temat aktualnych linii orzeczniczych i stosowanych metod rozliczania frankowiczów z bankiem przy prawomocnym ustaleniu nieważności umowy kredytowej. W związku z tym kredytobiorcy powinni zastanowić się nad skorzystaniem z pomocy doświadczonej kancelarii frankowej. W takim przypadku pomocna może okazać się kancelaria z Lublina, taka jak Nowak, Dyś i Wspólnicy, która świadczy kompleksową pomoc dla frankowiczów na terenie Lublina oraz województwa lubelskiego.

autor artykułu: radca prawny Piotr Nowak, wspólnik zarządzający w Kancelarii Nowak, Dyś i Wspólnicy

Bądź na bieżąco! Śledź nasze kanały social media.